_ _    _ _____  ___   __                       
 __      _(_) | _(_)___ / ( _ ) / /_   ___ ___  _ __ ___  
 \ \ /\ / / | |/ / | |_ \ / _ \| '_ \ / __/ _ \| '_ ` _ \ 
  \ V  V /| |   <| |___) | (_) | (_) | (_| (_) | | | | | |
   \_/\_/ |_|_|\_\_|____/ \___/ \___(_)___\___/|_| |_| |_|

Կիսանախագահական համակարգ

Շարքի մաս
Քաղաքականություն
Ballot box
Կիսանախագահական համակարգով երկրներ
Նախագահական երկրներ լրիվ նախագահական համակարգով։

Կիսանախագահական համակարգ կառավարական համակարգ է, որտեղ նախագահը և վարչապետը ակտիվ մասնակցություն ունեն պետության կառավարման գործընթացում։ Պառլամենտական հանրապետությունից տարբերվում է նրանով, որ նախագահին ընտրում է ժողովուրդը։ Վերջինս ավելի շատ լիազորություններ ունի քան ֆորմալ նախագահները որոշ երկրներում և տարբերվում է նախագահական համակարգից նրանով, որ չնայած նա է ձևավորում կառավարությունը, սակայն օրենսդիր մարմիը կարող է նրան հայտարարել անվստահություն և պաշտոնանկ անել։

Ենթատեսակներ

Գոյություն ունի կիսանախագահայան համակարգի երկու ենթատեսակներ` վարչապետ-նախագահական և նախագահ-խորհրդարանական։

Վարչապետ-նախագահական համակարգում, վարչապետը և կառավարությունը հաշվետու են խորհրդարանին։ Նախագահը ընտրում է վարչապետին և կառավարությանը, սակայն միայն միայն խորհրդարանը կարող է նրանց հեռացնել անվստահության քվե տալով։ Նախագահը իրավունք չունի հեռացնել վարչապետին կամ ցրել կառավարությունը։ Այնուամենայնիվ նախագահը կարող է որոշ լծակներ ունենալ ազդելու վարչապետի և կառավարության որոշումների վրա։ Այս ենթատեսակը օգտագործվում է Բուրկինա Ֆասոյում, Ֆրանսիայում, Վրաստանում (սկսած 2013 թվականից), Լիտվայում, Մադագասկարում, Մալիում, Մոնղոլիայում, Նիգերում, Լեհաստանում, Պորտուգալիայում, Ռումինիայում, Սենեգալում, Շրի Լանկայում և Ուկրաինայում (սկսած 2014 թվականից, մինչ այդ 2006-ից 2010 թվականներին).:

Նախագահ-խորհրդարանական համակարգում վարչապետը և կառավարությունը հաշվետու է նախագահին և խորհրդարանական մեծամասնությանը։ Նախագահը ընտրում է վարչապետին և կառավարությանը, սակայն նրանց պետք է սատարի նաև խորհրդարանական մեծամասնությունը։ Վարչապետին կամ կառավարությանը կարող է հեռացնել նախագահը, կամ խորհրդարանը անստահության քվե տրամադրելով։ Այս համակարգը շատ մոտ է նախագահականին։ Այն օգտագործվում է Հայաստանում, Վրաստանում 2004-ից 2013 թվականներին, Մոզամբիկում, Նամիբիայում, Ռուսաստանում, Թայվանում և Ուկրաինայում 1996-ից 2005 թվականներին և նորից 2010—ից 2014 թվականներին։ Այն օգտագործվել է Գերմանիայում Վայմարյան Հանրապետության տարիներին։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 Shugart, Matthew Søberg (September 2005). «Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns» (PDF). Graduate School of International Relations and Pacific Studies. United States: University of California, San Diego. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Shugart, Matthew Søberg (December 2005). «Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns» (PDF). French Politics. Palgrave Macmillan Journals. 3 (3): 323–351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.