Język udmurcki
| Obszar |
Udmurcja (Rosja) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | |||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Udmurcja (Rosja) | ||||||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||||||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-2 | udm | ||||||
| ISO 639-3 | udm | ||||||
| IETF | udm | ||||||
| Glottolog | udmu1245 | ||||||
| Ethnologue | udm | ||||||
| GOST 7.75–97 | удм 700 | ||||||
| WALS | udm | ||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język udmurcki (удмурт кыл), język wotiacki – język należący do permskiej grupy języków ugrofińskich. Jest on językiem ojczystym dla ok. 550 000 mieszkańców Udmurcji w zachodniej części Przeduralu, czyli dla 77% ogólnej liczby Udmurtów (770 000, 1989). Około 15 000 ludzi mówi językiem udmurckim w Kazachstanie. W 1775 roku nakładem Akademii Nauk Imperium Rosyjskiego ukazał się w Petersburgu pierwszy opis gramatyki udmurckiej, pt. Сочиненія принадлежащія къ грамматикѣ вотскаго языка.
Rozróżnia się cztery grupy dialektów języka udmurckiego: dialekt północny, południowy, peryferyjny południowy oraz bessermiański (wessermiański). Język literacki opiera się na dialektach północnym i południowym. Język udmurcki spokrewniony jest z językiem komi.
Język udmurcki jest językiem aglutynacyjnym z elementami fleksyjnymi. Posiada 15 przypadków i nie zna kategorii rodzaju gramatycznego. Początki literatury w tym języku przypadają na XVIII wiek.
Język udmurcki jest, obok języka rosyjskiego, językiem urzędowym Udmurcji. Mimo to niewiele się ukazuje w tym języku gazet i czasopism, rzadkie są też programy udmurckie w radiu i telewizji. Brakuje również kompetentnych nauczycieli oraz materiałów dydaktycznych do nauczania tego języka w szkołach. Jedynie około jednej trzeciej wszystkich udmurckich uczniów uczy się swojego języka ojczystego w szkole.
W Iżewsku istnieje od 1932 roku katedra filologii udmurckiej na Państwowym Uniwersytecie Udmurckim.
Alfabet
Alfabet udmurcki jest oparty na rosyjskim i składa się 38 liter. Oprócz 33 liter występujących w alfabecie rosyjskim zawiera pięć dodatkowych: ӝ, ӟ, ӥ, ӧ, ӵ. Litery ф, х, ц i щ występują wyłącznie w wyrazach zapożyczonych (głównie z języka rosyjskiego).
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | Ӝ ӝ | З з | Ӟ ӟ | И и | Ӥ ӥ | Й й |
| К к | Л л | М м | Н н | О о | Ӧ ӧ | П п |
| Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | Ц ц |
| Ч ч | Ӵ ӵ | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь |
| Э э | Ю ю | Я я | ||||
Samogłoski
| przednie | środkowe | tylne | |
|---|---|---|---|
| wysokie | i | ɨ | u |
| średnie | e | ə | o |
| niskie | a |
Spółgłoski
| wargowe | przedniojęzykowe | środkowo- językowe |
tylno- językowe | ||
|---|---|---|---|---|---|
| zębowe | dziąsłowe | ||||
| zwarte | p b | t d | tʲ dʲ | k ɡ | |
| zwarto-szczelinowe | (ʦ) | ʧ ʤ | ʨ ʥ | ||
| szczelinowe | (f) v | s z | ʃ ʒ | ɕ ʑ | (x) |
| nosowe | m | n | ɲ | ||
| drżące | r | ||||
| boczne | l | ʎ | |||
| półsamogłoski | j | ||||
Spółgłoski , i występują tylko w niedawnych zapożyczeniach z języka rosyjskiego.
Język w kulturze
W języku tym powstała część tekstu piosenki Party For Everybody zespołu Buranowskije Babuszki, który reprezentował Rosję w Konkursie Piosenki Eurowizji w 2012.
Do tej pory zrealizowano trzy filmy w języku udmurckim: Соперницы („Rywale”, 1929), Тень Алангасара („Cień Ałangasara”, 1994) i Узы-Боры („Jagody”, 2011).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. gks.ru (ros.)
Linki zewnętrzne
- Strona poświęcona językowi udmurckiemu. home.udmnet.ru. . (ros. • udmurcki)
- Katedra filologii udmurckiej, Państwowy Uniwersytet Udmurcki w Iżewsku. v3.udsu.ru. . (ros.).
- Literatura udmurcka. library.finugor.ru. . (ang.).
- Udmurcja.pl (pol.)