_ _ _ _____ ___ __ __ _(_) | _(_)___ / ( _ ) / /_ ___ ___ _ __ ___ \ \ /\ / / | |/ / | |_ \ / _ \| '_ \ / __/ _ \| '_ ` _ \ \ V V /| | <| |___) | (_) | (_) | (_| (_) | | | | | | \_/\_/ |_|_|\_\_|____/ \___/ \___(_)___\___/|_| |_| |_|
Oksana Zabużko (2022) | |
Data i miejsce urodzenia |
19 września 1960 |
---|---|
Odznaczenia | |
Oksana Zabużko (ukr. Окса́на Стефа́нівна Забу́жко; ur. 19 września 1960 w Łucku) – ukraińska pisarka, poetka i eseistka.
Uzyskała tytuł doktora filozofii na Uniwersytecie Kijowskim (1987). Wykładała filologię ukraińską na uniwersytetach w USA. Na stałe mieszka w Kijowie. W swojej twórczości skupia się na zagadnieniach dotyczących ukraińskiej samoidentyfikacji, problemach postkolonializmu oraz feminizmie. Mówi płynnie po polsku.
Największą sławę przyniosła jej książka Badania terenowe nad ukraińskim seksem, wydana w 1996 i przetłumaczona na węgierski, czeski, niemiecki, francuski, a w 2003 na polski. Opisuje ona spustoszenia w ludzkiej psychice jako następstwa komunizmu i totalitaryzmu. Uznano ją za pierwszy manifest ukraińskiego feminizmu. W marcu 2006 Badania terenowe... miały swoją sceniczną premierę w warszawskim teatrze Polonia Krystyny Jandy. W monodramie autorstwa i w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej wystąpiła Katarzyna Figura.
W Polsce ukazał się również zbiór opowiadań Siostro, siostro (2007) oraz powieść Muzeum porzuconych sekretów w 2013, za która otrzymała Nagrodę Literacką Europy Środkowej „Angelus”. Za tłumaczenie książki nagrodę Angelusa otrzymała także tłumaczka Katarzyna Kotyńska.
W 2009 została odznaczona Orderem Księżnej Olgi III klasy.
W listopadzie 2013 roku ukazała się książka Ukraiński palimpsest, zapis rozmów, które z Oksaną Zabużko przeprowadziła Izabella Chruślińska. To pierwsza książka Oksany Zabużko, która swoją premierę miała poza Ukrainą. Tłumaczenie na język ukraiński ukazało się w roku 2014.
Symbolicznie, 23 lutego 2022, w przeddzień rosyjskiej inwazji, ukazała się jej książka Planeta Piołun – zbiór esejów wybranych dla polskiego czytelnika, napisanych po zajęciu 2014 Krymu przez Rosjan. W tytułowym eseju opisany jest wpływ katastrofy w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej z 1986 na nastawienie Ukraińców do władzy sowieckiej. Była to swoista terapia szokowa pozwalająca odreagować głęboki, przenikający do samych kości wieloletni strach po zorganizowanym przez Stalina w 1933 Wielkim Głodzie (Hołodomorze). Czarnobyl otworzył mentalnie drogę do przemian Ukrainy po 1989. W innych esejach Zabużko opisuje dzieje Kateryny Biłokur oraz imperialne, antyukraińskie nastawienie petersburskiego poety i dysydenta Iosifa Brodskiego, laureata Nagrody Nobla 1987; daje też swoiste postscriptum do swej książki Badania terenowe nad ukraińskim seksem.
W 2018 i 2022 była gościem Festiwalu Góry Literatury.
22 listopada 2022 w Centrum Kongresowym ICE Kraków Rada Miasta Krakowa przyznała pisarce Nagrodę im. Stanisława Vincenza, co spotkało się z protestem ze strony Młodzieży Wszechpolskiej.