Otwornice

Otwornice

na górze, od lewej: Ammonia beccarii, Elphidium excavatum clavatum; na dole, od lewej: Eggerella advena, Buccella frigida
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	protisty
Podkrólestwo	Protozoa
Typ	Sarcomastigophora
Podtyp	Sarcodina
Nadklasa	Rhizopoda
Klasa	Granuloreticulosa (Foraminifera, d’Orbigny, 1826)
Klad	otwornice
Nazwa systematyczna
Foraminifera
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Otwornice (Foraminifera) – grupa organizmów należących do królestwa protistów.

Posiadają skorupki zbudowane z węglanu wapnia (CaCO₃) lub ze zlepionych ziarenek piasku (otwornice aglutynujące). Pod względem trybu życia wyróżnia się otwornice planktoniczne oraz bentoniczne. Najstarsze otwornice pochodzą z kambru (era paleozoiczna). W pancerzykach znajdują się małe otworki (apertura), przez które otwornice mogą wypuszczać nibynóżki – retikulopodia. Otwornice mają duże znaczenie w oznaczaniu wieku skał, oraz warunków ich powstawania, zwłaszcza w przypadkach, kiedy jest dostępna mała ilość materiału skalnego (np. w rdzeniach wiertniczych).

Opisano około 4000 żyjących oraz wiele wymarłych gatunków organizmów zaliczanych do gromady Foraminifera. Występują we wszystkich środowiskach morskich od biegunów po równik.

Morfologia

• organizmy jednokomórkowe;
• skorupka jedno- lub wielokomorowa;
• komory łączą się ze sobą poprzez wewnętrzne otwory – foramen;
• skorupka posiada co najmniej jedną aperturę (ujście);
• do miękkiej części ciała zaliczamy reticulopodia (wyrostki cytoplazmatyczne = nibynóżki), odpowiadające za:
  • lokomocję,
  • oddychanie,
  • gromadzenie pożywienia,
  • udział w budowaniu skorupki,
  • udział w budowaniu cyst ochronnych.

Typy skorupek

• organiczne – kompleks protein i mukopolisacharydów wydzielany przez komórkę
• aglutynowane – materiał zebrany ze środowiska: ziarna piasku, okrzemki, igły gąbek; wbudowany w warstwę mukopolisacharydową;
• wapienne:
  • porcelanowe,
  • szkliste,
  • mikrogranulowane (perforowane);
• krzemionkowe – zbudowanie z bezpostaciowego opalu lub chalcedonu.

Biologia

Są heterotrofami odżywiającymi się na drodze fagocytozy. Do chwytania ofiar używają retikulopodiów. Otwornice planktonowe oraz bentosowe zasiedlające płytkie wody mogą zawierać w swej plazmie endosymbiotyczne komórki okrzemek, bruzdnic i zielenic, które migrują na zewnątrz do retikulopodiów w celu zwiększenia ekspozycji na światło. W zależności od gatunku mogą być:

• roślinożercami (bakterie, glony, spory, gamety glonów);
• drapieżnikami (Sarcodina, Radiolaria);
• wszystkożercami (części roślin i zwierząt; szczątki Copepoda, Mollusca, Nematoda, Echinodermata).

Cykl życiowy

Spośród opisanych gatunków, cykl życiowy poznany został u zaledwie około 20 gatunków. Występuje tu wielka różnorodność pod względem sposobu reprodukcji, jakkolwiek regularne następowanie po sobie pokoleń rozmnażających się w sposób płciowy i bezpłciowy jest cechą charakterystyczną otwornic. Osobniki pokolenia płciowego nazywane są osobnikami megalosferycznymi, ponieważ mają dużą komorę zarodkową (prolokulus), a osobniki pokolenia bezpłciowego – osobnikami mikrosferycznymi (mają małą komorę zarodkową).

Badania

Skorupki otwornic planktonowych jako skamieniałe pozostałości wykorzystywane są przez geologów jako paleoekologiczne i biostratygraficzne indykatory, a pozostałości skorupek otwornic bentosowych często wykorzystywane były w poszukiwaniu złóż ropy naftowej.

Skorupki wykorzystywane są również jako piasek do usypywania dróg komunikacyjnych – wyspa Bali. Większość światowych zasobów kredy, wapieni i marmurów składa się między innymi z ich skorupek. Również większość kamieni użytych do budowy piramid egipskich pochodzi od skamieniałości otwornicowych.

Zanim zostaną pogrzebane w dnie, skorupki otwornic mogą służyć również jako domki lub miejsce składania jaj dla wielu drobnych organizmów tkankowych, takich jak: wieloszczety, nicienie, widłonogi, równonogi (Isopoda) i inne.

Masowe wymieranie większości gatunków otwornic na pograniczu kredy i trzeciorzędu było jedną z przesłanek poszukiwania przyczyn wymierania kredowego.

Linki zewnętrzne

• Otwornice z rejonu Arktyki – Spitsbergen (ang.)
• eForams portal poświęcony otwornicom i ich modelowaniu (ang.)