_ _    _ _____  ___   __                       
 __      _(_) | _(_)___ / ( _ ) / /_   ___ ___  _ __ ___  
 \ \ /\ / / | |/ / | |_ \ / _ \| '_ \ / __/ _ \| '_ ` _ \ 
  \ V  V /| |   <| |___) | (_) | (_) | (_| (_) | | | | | |
   \_/\_/ |_|_|\_\_|____/ \___/ \___(_)___\___/|_| |_| |_|

Rusycyzm

Dzisiaj porozmawiamy o Rusycyzm. To temat, który w ostatnich latach przykuł uwagę wielu osób. Rusycyzm stał się czymś, czego nie możemy zignorować, czy to ze względu na jego wpływ na społeczeństwo, czy na nasze życie osobiste. Jest to temat budzący emocje i dyskusje, a także skłaniający do refleksji nad jego znaczeniem w życiu codziennym. Wielu ekspertów badało i analizowało Rusycyzm z różnych perspektyw, a dziś chcemy zagłębić się w jego znaczenie, zakres i znaczenie. Mamy nadzieję, że ten artykuł daje szerszą i jaśniejszą wizję Rusycyzm oraz zachęca do refleksji i zagłębienia się w jego znaczenie w naszym obecnym świecie.

Rusycyzmy (rzadko: rusyzm) – zapożyczenia rosyjskie, wyrazy, ich znaczenia i formy, związki wyrazowe i konstrukcje językowe przejęte z języka rosyjskiego lub wzorowane na jego modelach.

Przykłady rusycyzmów w języku polskim

słowne zapożyczenia bezpośrednie

  • agitka
  • barachło
  • bardak
  • bladź
  • bolszy
  • bradiaga
  • bukwa
  • bumaga (bumażka)
  • chałtura / chałturszczyk
  • chandra
  • chozrasczot
  • dawaj!
  • durak
  • gensek
  • gieroj
  • gilza
  • gimnastiorka
  • gruzowik
  • italianiec
  • kitajec
  • kniga
  • kołchoz
  • kontrol
  • łagier
  • moriaczka
  • naczalstwo
  • napitki
  • naturszczyk
  • pagon
  • pieredyszka
  • pieriepałki
  • pierepiska
  • politruk
  • politbiuro
  • prawilno
  • priwyczki
  • prowierka
  • rebiata
  • sobaka / obsobaczyć
  • sowieci / sowiecki
  • swołocz
  • urawniłowka
  • ustrojstwo
  • wierchuszka
  • wintowka
  • zagwozdka
  • zajawka
  • zakawyczka
  • zsyłka
  • ichni
  • nachalny
  • namolny
  • ujutny
  • krugom
  • nikak
  • padrobno
  • chwatit
  • krugom durak
  • po połam
  • skolko ugodno
  • toczka w toczkę
  • w drebiezgi
  • wsjo rawno
  • katać się
  • kolebać się (jako wahać się)
  • nadojeść, nadojadać
  • naplewać
  • podpadać (komuś)
  • strusić
  • wygruzić
  • zaputać się

zapożyczenia zniekształcone

Utrwalone w polszczyźnie w zmienionym sensie:

  • bałagan (ros. szopa, buda jarmarczna lub widowiskowa i występ jarmarczny; dziś śmieszność, wygłup) – jako rozgardiasz, nieład, nieporządek
  • chałtura (ros. niedbała, uboczna praca zarobkowa, także jej produkt: tandeta, partanina, lichota) – jako uboczna, niedbała praca przygodnie wykonywana wyłącznie dla zarobku
  • fufajka (ros. ciepła koszula lub bezrękawnik, sweter; waciak) – jako waciak
  • hadziaj lub haziaj (хозяин – gospodarz) – przybysz z ludności napływowej na Śląsk z dawnych Kresów po 1945 r.
  • kazionny (ros. казённый – państwowy, urzędowy, formalny) – jako wspólny, powszechnie dostępny, masowy
  • pacan (ros. mały chłopiec, osoba niskiego wzrostu) – jako głupek, niepojętny
  • raspiska (ros. pokwitowanie) – jako spis czegoś, rozkład, harmonogram
  • żesty (ros. жесть – blacha) – jako wszelkie wyroby blaszane (wiadra, miski)
  • żul / żulik (ros. жулик – złodziejaszek) – jako łobuz, chuligan; w nowszym znaczeniu również jako pijak

kalki leksykalne

  • automat (ros. автомат) zamiast pistolet maszynowy, peem
  • czajka (ros. чайка) zamiast mewa (ros. czajka – чибис)
  • i tak (ros. итак) zamiast więc, zatem
  • jak raz (ros. как раз) zamiast właśnie, akurat
  • koniec końców (ros. в конце концов) zamiast wreszcie, ostatecznie
  • kulomiot (ros. пулемёт) zamiast karabin maszynowy, kaem
  • łódź podwodna (ros. подводная лодка) zamiast okręt podwodny (por. kuter torpedowy)
  • na obrót (ros. на оборот) zamiast odwrotnie
  • obuczać (ros. обучать) zamiast nauczać, zaznajamiać
  • odstawać od (ros. отставать) zamiast opóźniać się, pozostawać za
  • podpadać pod (ros. подпадать под) zamiast należeć do, zaliczać się do
  • pod rząd (ros. подряд) zamiast po kolei, kolejno, z rzędu
  • pogranicznik (ros. пограничник) w znaczeniu żołnierz straży granicznej
  • póki co (ros. пока что) zamiast na razie, tymczasem
  • przygodzić się (ros. пригодиться) zamiast przydać/nadać się
  • przykaraulić (ros. прикараулить) zamiast aresztować, zatrzymać
  • przykładowo (ros. примерно) zamiast na przykład
  • taszczyć/taskać (ros. тащить/таскать) zamiast ciągnąć/ciągać
  • rozkułaczyć (ros. раскулачить) zamiast rozparcelować
  • rozpracować (ros. разработать) zamiast opracować, obrobić
  • rozwarstwienie (ros. расслоение) zamiast podział, rozdzielenie klas/warstw
  • uczony (ros. учёный) zamiast naukowiec
  • wiodący (ros. ведущий) zamiast przodujący, czołowy, przewodni
  • wypiska (ros. выписка) zamiast wypis, wyciąg

kalki frazeologiczne

  • doścignąć celu zamiast osiągnąć cel
  • na dniach zamiast w tych (najbliższych) dniach, niedawno/niedługo
  • na dzień dzisiejszy zamiast dziś/dzisiaj
  • na marszu zamiast w marszu, podczas marszu
  • na siłę zamiast przemocą, siłą
  • nie mieć ceny zamiast być bezcennym, mieć wielką wartość
  • odstawać od reszty zamiast pozostawać w tyle
  • okazać pomoc zamiast udzielić pomocy
  • po czemu zamiast za ile
  • po mojemu zamiast według mnie
  • podpaść (komuś) zamiast narazić się
  • podpadać pod zamiast zaliczać się do, (przy)należeć do
  • pójść w odstawkę zamiast otrzymać dymisję
  • pójść w sołdaty zamiast pójść/iść do wojska
  • przedstawiać sobą zamiast reprezentować
  • statek wojenno-morski zamiast okręt (ros. военнo-морскоe суднo / wojenno-morskoje sudno)
  • tym niemniej zamiast mimo to, jednak(że)
  • walić durnia zamiast udawać głupka
  • wlec się w ogonie zamiast pozostawać na końcu
  • wstawać ze wschodem zamiast wstawać o wschodzie (słońca)
  • w trymiga zamiast raz-dwa
  • w tym dzieło zamiast o to chodzi
  • wziąć się za coś zamiast zabrać się do czegoś
  • zadziałać zamiast wykonać, zrobić
  • zdjąć ze stanowiska zamiast usunąć, odwołać ze stanowiska
  • z wielkiej litery zamiast wielką literą, od wielkiej litery

rusycyzmy składniowe

  • prace na budynku, mieć na magazynie, robić na hali; także cena na coś zamiast cena czegoś, poza tym na przedpokoju, na warsztatach, na zakładzie/fabryce, i wszystkie połączenia z „na”, które w polskim mogą mieć inne znaczenie niż w zamyśle – np. polskie wyrażenie prace na budynku pierwotnie oznaczało wyłącznie prace na dachu budynku, a nie prowadzone w środku
  • dodawanie określnika (określenia miejsca) przy geograficznych nazwach własnych: np. wyspa Cypr, rzeka Wisła, miasto Łódź
  • w deklinacji rzeczowników rodzaju męskiego (głównie męskoosobowych i męskozwierzęcych) stosowanie w celowniku końcówki -u (temu Jasiu, misiu, dyrektoru, smartfonu)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Język polski: organ Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, Towarzystwo, 1955, s. 294 , Cytat: Fakt występowania wyrazu truś w językach wschodnio - słowiańskich oraz podobieństwo formy polskiej do ruskiej może skłonić do uznania go w języku polskim za rusyzm. (pol.).
  2. ↑ W XVIII – pocz. XX w. prowizoryczna szopa jarmarczna (dla handlu, magazynowania), a także szopa (bądź występ) jarmarcznego teatru lub cyrku; aktualnie coś szczególnie niepoważnego, śmiesznego, wygłup (Słownik wyjaśniający języka rosyjskiego).
  3. ↑ Słownik wyjaśniający języka rosyjskiego.
  4. ↑ Słownik wyjaśniający języka rosyjskiego.
  5. ↑ Adam Stadnicki, Wspomnienia .
  6. ↑ żul , Dobryslownik.pl .

Bibliografia

  • Jerzy Podracki (red.), Polszczyzna płata nam figle. Poradnik językowy dla każdego, Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1991.
  • Marek Marszałek, Rusycyzmy leksykalne w potocznej odmianie współczesnej polszczyzny, „Linguistics Applied”, R. 2/3, 2010, s. 74–89.
  • Anatol Mirowicz i inni, Wielki słownik rosyjsko-polski, t. 1–2, Warszawa: Wiedza Powszechna-Philip Wilson, 1993.
Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot