Traktat w Tartu (sowiecko-estoński)
| Data |
2 lutego 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
niepodległość Estonii, | ||
| Przyczyna | |||
| Strony traktatu | |||
| |||
| Przywódcy | |||
| |||
.jpg)
Traktat w Tartu – traktat pokojowy zawarty 2 lutego 1920 r. w Tartu między Estonią a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką, który zakończył wojnę estońsko-bolszewicką. Na mocy traktatu Rosja Sowiecka potwierdziła uznanie niepodległości Estonii, będącej do 1917 częścią Imperium Rosyjskiego i uznała swojego sąsiada po wieczne czasy.
W wyniku podpisania traktatu Rosja straciła na rzecz Estonii 41 tysięcy km² terytorium. Traktat określał granicę sowiecko-estońską, stanowił również o zwrocie Estonii dzieł sztuki zrabowanych i wywiezionych do Rosji. W traktacie przewidziano możliwość powrotu do kraju Estończyków, którzy znaleźli się w Rosji Sowieckiej oraz zapłacie Estonii 15 milionów złotych rubli z tytułu udziału w życiu gospodarczym Rosji przedrewolucyjnej.
Głównymi sygnatariuszami traktatu byli Jaan Poska, reprezentujący Estonię, oraz Adolf Joffe jako przedstawiciel Rosji Radzieckiej.
Traktat zarejestrowano w Sekretariacie Ligi Narodów 12 lipca 1922 r. pod nr. 289.
Traktat został potwierdzony przez pakt o nieagresji zawarty 4 maja 1932 r., precyzujący postanowienia protokołu Litwinowa z 1929 r. Pakt z 1932 r. przedłużono w 1934 r. Suwerenność Estonii gwarantował też „układ o wzajemnej pomocy” z 28 września 1939 r. W 1940 układy te zostały złamane przez okupację Estonii.
Do traktatu nawiązuje preambuła współczesnej konstytucji Estonii, a współczesne władze estońskie uznają go za nadal obowiązujący. Włączenie wzmianki o nim do treści artykułów wstępnych estońskiej ustawy zasadniczej wywołało protesty polityków rosyjskich, bowiem dla Estończyków stanowi potwierdzenie tezy o nielegalności okupacji Estonii w latach 1940–1990, podczas gdy dla wielu Rosjan włączenie Estonii w obręb ZSRR odbyło się na drodze legalnej.
Spór o obowiązywanie bądź nie traktatu pokojowego z 1920 r. ma jednak wymiar nie tylko symboliczny, ale i praktyczny, bowiem granica estońsko-rosyjska ustalona po powtórnym zajęciu Estonii przez Armię Czerwoną w 1944 r., a potwierdzona w traktatach sankcjonujących rozpad ZSRR w 1991 r., odbiega od linii ustalonej w 1920 r. W szczególności zostawia po stronie rosyjskiej wschodni brzeg Narwy i okręg Pieczory. W konsekwencji władze estońskie uznają obecną linię graniczną za „linię administracyjną” i „granicę tymczasową”, a nie za usankcjonowaną przez obie strony granicę państwową. Jednocześnie władze współczesnej Rosji uznają problem wspólnej granicy za już ustalony i nie zgadzają się na jakiekolwiek pertraktacje w tej sprawie.
14 października 1920 r. w tym samym mieście podpisano również traktat regulujący stosunki między Rosją Sowiecką a Finlandią, dokument ten również znany jest pod nazwą traktatu z Tartu.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e Eberhardt 1997 ↓, s. 7.
- ↑ a b Wiśniewski 2013 ↓, s. 375.
- ↑ a b Berg i Boman 2006 ↓, s. 91.
- ↑ League of Nations, Treaty Series, Vol. XI, 1922, pp. 30 – 71.
- ↑ League of Nations, Treaty Series, Vol. CXXXI, 1932, pp. 297-307.
- ↑ League of Nations, Treaty Series, Vol. CL, 1934, pp. 87 – 93.
- ↑ League of Nations, Treaty Series, Vol. 198, 1939, pp. 223 – 229.
- ↑ a b Anioł 1996a ↓, s. 43–44.
- ↑ Anioł 1996a ↓, s. 44.
- ↑ Anioł 1996b ↓, s. 50–53.
- ↑ a b Anioł 1996b ↓, s. 50.
Bibliografia
- Włodzimierz Anioł, Kwestia rosyjskojęzycznej mniejszości w Estonii, „Polityka Wschodnia”, 1, 1996a, s. 39–54.
- Włodzimierz Anioł, Europejski fin de siècle: przeobrażenia struktur międzynarodowych, Warszawa: Scholar, 1996b, ISBN 978-83-85838-77-7.
- Eiki Berg, Julia Boman, Estońsko-rosyjska współpraca transgraniczna – procesy, percepcja, perspektywy, Grzegorz Gorzelak, Katarzyna Krok (red.), Nowe granice Unii Europejskiej: współpraca czy wykluczenie?, Wyd. Nauk. „Scholar”, 2006, s. 91–107, ISBN 978-83-7383-178-0 (pol.).
- Piotr Eberhardt, Problematyka narodowościowa Estonii, „Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN”, 47, Warszawa: IGiPZ PAN, 1997, ISSN 0867-6836 .
- Rafał Wiśniewski, Przemiany terytorialne państwa rosyjskiego – aspekt historyczno-polityczny, Piotr Eberhardt (red.), Studia nad geopolityką XX wieku, „Prace geograficzne”, 242, Warszawa: IGiPZ PAN, 2013, s. 365–385, ISBN 978-83-61590-33-0, ISSN 0373-6547 (pol.).
- Liga Narodów (autor korporatywny), Esthonia and Soviet Republic of Russia – Peace Treaty, signed at Tartu, February 2, 1920, „(League of Nations) Treaty Series”, 92, London: Harrison & Sons, 1922, s. 29–71, OCLC 1623788 (est. • ros. • ang. • fr.).
Linki zewnętrzne
- In Estland wird mit Trauer Friedensabkommen von Tartu gefeiert. baltikum-blatt.eu. ., baltikum-blatt.eu z 3 lutego 2014 (niem.)
- League of Nations Treaty Series: Peace Treaty, signed at Tartu, February 2, 1920 (ang.)